24 Haziran arefesinde, Express’te yayınlanan ve seçim şartlarının, HDP’nin konumunun, o gün ve o gece yapılması gerekenlerin ve ihtimallerin enine boyuna konu edildiği Ertuğrul Kürkçü söyleşisinin fikri takibi derginin temmuz-ağustos sayısında yer aldı. 24 Haziran sonuçlarının ortaya çıkardığı tablo ve bundan sonrasında nasıl bir yol izlenmesi gerektiği üzerine yoğunlaşan bu fikri takip söyleşisini özetleyerek dikkatlerinize sunuyoruz.
(24 Haziran gecesi için) geçen sayıdaki söyleşide “Türkiye’nin o gece uyumaması gerekir mutlaka” demiştin… “Yapacağımız şey 16 Nisan’da yapılmayanı yapmak…” Çok erken biten bir gece oldu.
Ertuğrul Kürkçü: (gülüyor) Evet, çok doğru.
Niye böyle oldu?
24 Haziran sonuçlarının hem o akşam itibariyle hem bugün artık her şey daha net ortaya çıkmışken meşru olmadığını söylüyorum ve söylemeye devam edeceğim. Ortada meşru yollarla kazanılmış bir seçim sonucu yoktur. Sonuç iki bakımdan gayrımeşrudur. Birincisi, 16 Nisan’da ne hileyse, bu seçimde kanundu. İkincisi, hilenin zorla sürdürülmesi açısından da seçimler son derece büyük bir saldırı altında geçti. Sadece Suruç örneği yeterli. Suruç’ta gördüğümüz tablo bile çok net ve açık olarak bu seçimde Erdoğan cephesine seçimi kazandırmak için gereken oy ne kadarsa o kadar oyun sandıklara şu ya da bu şekilde sokulması yönünde alınmış bir devlet kararı olduğunu gösteriyor. Bu karar sonucunda, bu sefer de gerçekte ihtiyaç duyulandan daha fazlasının sandıklara doldurulduğu, haddinden fazla şişirilmiş bir sonuçla karşı karşıyayız. 16 Nisan’la ilgili olarak son günlerde sosyal medyada sık paylaşılan bir uluslararası araştırma bu bakımdan şüphesi olanların şüphelerini gidermiş olmalıdır. O araştırmada da gösterildiği gibi, Şanlıurfa pilot kenttir ve sanıldığı gibi diğer Kürdistan kentleri değil, HDP’nin ve CHP’nin sandık kurullarında hemen hemen hiç görünmeyeceği Orta ve Doğu Anadolu’da şiddet ve hilenin bir arada sürdürüldüğü kimi il ve ilçelerdeki 10 bin civarındaki sandıkta sonuç tayin edilmiştir.
Andığın araştırma (Election forensic analysis of the Turkish Constitutional Referandum 2017) hile meselesini iki başlıkta inceliyor. Biri “ballot stuffing”, sandık şişirme, mükerrer oylar. Diğeri “voter rigging”, seçmenin sandığa gitmesinin engellenmesi. O araştırma, 16 Nisan’da sandıkların yüzde 6’sında hile yapıldığını ve bu oranın Hayır’ı Evet’e çevirdiğini ortaya koyuyor. Yüzde 6 çok ciddi bir oran.
Çok ciddi. Bu onların bütün ihtiyacını görür.
Orta ve Doğu Anadolu’da şiddet ve hilenin bir arada sürdürüldüğü kimi il ve ilçelerdeki 10 bin civarındaki sandıkta sonuç tayin edilmiştir.
İnce basın toplantısında kendisiyle Erdoğan arasında 10 milyon oy fark olduğunu söyledi. Bu çok büyük bir çarpıtma…
Bahsettiğimiz araştırmaya konu olan bütün düzensizliklerin bu seçimde tekrar etmiş olduğu ortada olduğuna göre, “ıslak imzalı tutanaklar” ne diyorsa desin, CHP ve bütün diğer muhalefet partileri seçim sonuçlarının meşruiyetini tartışmaya devam etmeliydi. Bu sonucun bu şekilde içe sindirilmiş olmasını “on milyon fark”la izah etmek mümkün değil. Tartışılacak olan İnce ile Erdoğan arasındaki oy farkı değildi ki. Seçimlerin ikinci tura kalması için İnce’nin Erdoğan’a yakın bir oy alması gerekmiyordu. Seçimlerin ikinci tura kalması ve İnce’nin, bütün muhalefetin seçeneği haline gelebilmesi için muhalefet adaylarının oylarının toplamının Erdoğan’ınkini geçmesi gerekiyordu.
MEYDAN OKUMANIN BİNBİR BİÇİMİ VARDI, HALA VAR
1 milyon 295 bin küsur oyun kayması sonucun değişmesi için yeterliydi…
Fark akşam saat yedi buçukta da bu kadardı, sabaha karşı da bu kadardı. Muhalefet kaynaklarına göre baştan beri iki blok arasındaki farkta Erdoğan hiçbir zaman yüksek derecede galip gözükmedi. O yüzden, bunu sonuna kadar takip etmemeyi bu şekilde açıklamak aptal olmayı ya da bizi aptal yerine koymayı gerektirir. Eğer ikisi de değilse, başka bir aklın devreye girmiş olmasını gerektirir. Diğer taraftan, sandıkların kapatılmasının ardından sonuçların benimsenmemesi halinde, Suruç örneğinin bütün Türkiye’de tekrar edileceğini ima eden bir gösteri başlamıştı. Özellikle İstanbul’da, Ankara’da, başka kentlerde AKP tarafından silahlandırılmış topluluklar sahneye çıktılar. Bunlar seçim sonuçlarını kutluyor değillerdi, sonuçlar henüz belli olmamışken seçim sonuçlarının tartışılmasını, devlet şiddetinin yanısıra, bastırmak üzere ortaya çıkmış güçlerdi. CHP’nin istihbaratının bunları hepimizden önce işitmiş olduğundan şüphe duymuyorum.
Suruç örneğinin bütün Türkiye’de tekrar edileceğini ima eden bir gösteri başlamıştı. Özellikle İstanbul’da, Ankara’da, başka kentlerde AKP tarafından silahlandırılmış topluluklar sahneye çıktılar. Bunlar seçim sonuçlarını kutluyor değillerdi, sonuçlar henüz belli olmamışken seçim sonuçlarının tartışılmasını, devlet şiddetinin yanısıra, bastırmak üzere ortaya çıkmış güçlerdi.
Şu halde suskunluğun kaynağı bu tartışmanın sürdürülmesi halinde çıkması muhtemel çatışmanın sonuçlarından CHP’nin ve İnce’nin ürkmüş olmasıdır. “Ürkmeselerdi, bunu göze alsalardı” denemez, çünkü muhalefetin hiçbir düzeyde böyle bir hazırlığı yoktu, ne HDP’nin ne CHP’nin vardı. Ama gidişatın böyle olduğu belliydi. Böyle olduğu biline biline bu seçimlere gidildi. Meşru olmayan bütün vasıtaların kullanılmasına rağmen bu seçimlere gidilmesinin biricik nedeni bu seçimi bir mücadele zeminine dönüştürmek ve bu mücadele zemininin üzerinden bir sosyal kuvvet elde etmekti. Dolayısıyla, şimdi tartışma şudur: Acaba bu sonuçların üzerine bir bardak soğuk su içmek mi bu sosyal kuvveti yaratır, bu sonuçlara meydan okumak mı? Meydan okumanın binbir biçimi vardı ve hâlâ var. Hem sonuçları tartışmaya devam etmek hem de çatışmadan kaçınmak mümkündü. “YSK’nın önünü bana bırakın” diye illa kendinizi bağlamanız gerekmezdi. YSK’nın önüne gidemeyebileceğinizi düşünmeniz lâzımdı. Fakat, kendinizi böyle bağladınız diye bunda ısrar etmek zorunda da değildiniz. Ânında başka öneriler ileri sürebilirdiniz, sürebilirdik, sürülebilirdi. Fakat, şimdi YSK’ye itiraz için artık çok geç. Demir tavında dövülür. Şimdi siyasi itirazın zamanı…
İKİ PUAN ŞİDDET, HİLE, ZULÜM VE RÜŞVET FARKIDIR
“Adam kazandı” diye bir gazeteciye mesaj atıyor. Kamuoyunun önüne çıkmıyor…
İnce’nin “Adam kazandı” dediği saatte adamın kazandığı henüz belli değildi. Saat 9’da, geri kalan bütün sandıklar da açılsa, adamın yüzde 50+1’i geçeceği veri değildi. O yüzden böyle havlu atmak kabul edilemez. Önemli olan burada doğrudan doğruya İnce’ye bir tehdit olup olmaması değil. İnce’ye hiçbir tehdit yapılmadığından adım gibi eminim. İnce’yi İnce’nin içindeki devlet tehdit etti, CHP’nin içindeki devlet aklı, sürdürüldüğü takdirde bu meselenin nereye kadar gidebileceği konusunda onları uyardı…
Tartışma şudur: Acaba bu sonuçların üzerine bir bardak soğuk su içmek mi bu sosyal kuvveti yaratır, bu sonuçlara meydan okumak mı? Meydan okumanın binbir biçimi vardı ve hâlâ var. Hem sonuçları tartışmaya devam etmek hem de çatışmadan kaçınmak mümkündü. Demir tavında dövülür. Şimdi siyasi itirazın zamanı…
O geceyarısı mesela, oyların yüzde 80’i sayıldıktan sonra, “Biz bu sonuçların adil olduğuna inanmıyoruz, fakat YSK’ye giden ıslak imzalı tutanaklarla bizimkiler arasında bariz bir fark olmadığından YSK’ye yapılacak itiraz yoluyla bir sonuç alma olasılığını görmüyoruz, o yüzden YSK önünde toplanmıyoruz. Fakat, seçimlere şiddet ve hile karışmış olduğunu gösteren çok fazla kanıta ve bilgiye sahibiz. Bunun hesabını siyaseten soracağız” yolunda bir açıklama en dürüst olanı olurdu. Fakat, dediğim gibi muhtemel şiddet dalgasından öylesine ürkmüşlerdi ki, herhangi bir sözün, sadece bu sonucu kabullenmeyişin dahi ajitasyona yol açacağına dair son derece kesin bir kanaat edindiler. Ondan ötürü de bu duruma düşmeye razı oldular. Bir toplumsal dava ile bir parti davasını birbirinden ayırt etme kapasitesi olmayan bir taşra politikacısıyla karşı karşıya olduğumuzu görmüş olduk.
Fakat, daha mühimi şudur: 24 Haziran’da herhangi bir seçim yapmadık. Erdoğan bu seçimi bir rejim dayatması olarak karşımıza getirdi. Biz de bu rejim dayatmasına bir meydan okuma olarak seçimi kabul ettik. Muhalefetin bütün dinamiklerinin söylemi buydu. Dolayısıyla, seçimlerin kaybedilmesiyle yeni bir siyasi durumun oluştuğu da ortadadır. Artık partiler arası ilişki, siyasi ittifaklar vs. seçimlere özgülenemeyecek kadar büyük bir politik bağlam farkı içinde gerçekleşecek. Bütün bunlarla birlikte, bu tablonun asla ve asla kapkara olmadığını, 16 Nisan’dan, hatta 1 Kasım seçimlerinden bu yana, aşağı yukarı toplumsal ve politik güç tablosunun aynı kalmaya devam ettiğini söylemek isterim: 50-50’dir. Erdoğan cephesi üstün değildir. İki puan şiddet, hile, zulüm ve rüşvet farkıdır, devlet farkıdır. İki tarafın toplumsal onayı aşağı yukarı aynıdır ve denge hali devam ediyor. Bu dengenin tepesinde, dengeyi kimi zaman o tarafa, bu tarafa yıkabilecek olan bir hacıyatmaz var: Erdoğan. Bu hacıyatmazın üzerinden kaldırıldığı noktada dengenin ne tarafa yıkılacağı ya da kazananın kim olacağı büyük bir siyasi tartışma ve mücadele meselesi.
ŞİMDİ ARTIK REJİM MÜCADELESİ VAR
Bizim cephede en önemli olumluluk teslim olunmaması. Türkiye halkları Erdoğan’a ve MHP’ye teslim olmadı. Kaybetmenin en önemli momenti teslim olduğun an. İstersen kaybet, yenil, istersen öl, teslim olmuyorsan, karşı taraf zafer kazanamıyor. Zaferi onlara henüz yaşatmış değildir Türkiye halkları. Kürt halkı, büyük şehirlerin işçi sınıfları, kent yoksulları, gençler ve kadınlar, Aleviler, sosyalistler ve demokratlardan oluşan çok dayanıklı, inatçı, morali kimi zaman bozulsa da nesnel ve politik konumu aynı kalmaya devam eden bir kesim var. Biz siyasi geleceğimizin ağırlık merkezini bu toplulukların kapasitesi üzerine kuracağız. O yüzden umutlu olmak için her türlü nedenimiz var. Fakat önümüzdeki görev ağırlaştı.
HDP Meclis’e girdiği takdirde AKP-MHP blokunun azınlığa düşeceğini, cumhurbaşkanlığı Erdoğan tarafından kazanılsa bile iki kanatlı bir rejim doğacağını varsayıyorduk. Bu varsayım doğrulanmadı. MHP faktörü ortaya çıktı şu ya da bu yolla. Hâlâ bizim cephede bir mücadele kapasitesi, inat, tutunma, ısrar var. Ama bu cephenin bütün imkânlarını bir araya getirdiğimizde dahi, sadece parlamenter sonuçlarla karşı tarafın kozlarını elinden alamayacağımız apaçık ortadadır. Şimdi artık bir rejim mücadelesi var. Seçim mücadelesi yok. Bu seçim mücadelesini bir rejim sonucuna tahvil edebileceğimize dair iyimserlik yarattık. Bu bakımdan bütün senaryoları çalışmış olmak yerinde olurdu. Başkanlık Erdoğan’a gitse de parlamentonun muhalefette kalacağı, böylece rejimin iki kanadının birbirinden ayrılabileceği senaryosu mutlaklaştırıldı. Her iki kanadın da diktatörlüğe gideceği senaryosunun çalışılmamış olması bir problemdir.
Tablonun asla ve asla kapkara olmadığını, 16 Nisan’dan, hatta 1 Kasım seçimlerinden bu yana, aşağı yukarı toplumsal ve politik güç tablosunun aynı kalmaya devam ettiğini söylemek isterim: 50-50’dir. Erdoğan cephesi üstün değildir. İki puan şiddet, hile, zulüm ve rüşvet farkıdır, devlet farkıdır. İki tarafın toplumsal onayı aşağı yukarı aynıdır ve denge hali devam ediyor.
Sonuçta, gene de kapkara bir tablo yok, bu tablonun muhalefet, sosyalizm, haklar, özgürlükler, eşitlik, adalet cephesi hâlâ dipdiri. Bir kafa karışıklığı olabilir, bunun giderilmesi mümkündür. Ama dayandığımız zeminlerin sahici zeminler olduğunu, topla tüfekle dövülmesine rağmen kalesinde gedikler açılamamış bir cephemiz olduğunu bilmemiz ve kendimize güvenmemiz gerekiyor. Ben şahsen nereye baksam şunu hissediyorum: Her evde, her iş yerinde, her ailenin içinde mutlaka bizden birisi var artık. Böyle bir dengenin içindeyiz.
“MHP faktörü ortaya çıktı şu ya da bu yolla” dedin, bunu açalım mı?
Sonuçlara baktığımda, Urfa hariç, bütün alanların MHP’nin ‘80 öncesinde ve daha sonra kendisi için hâkimiyet alanı, yaşam alanı seçmiş olduğu bölge olduğunu görüyorum. ‘80 öncesinde MHP’nin iç savaş taktiklerinin besleyicisi bu bölgeydi. Bu bölgenin batısını –Kayseri, Konya vs.– şimdilik AKP’ye, kıyıları İyi Parti’ye kaptırmış gibi görünüyor. Fakat, Gümüşhane, Düzce, Bayburt, Elazığ, Iğdır eskiden de MHP’nin yaşam alanı olan bölgelerdi. Seçimlerde buralarda bürokrasiyi ve kamu otoritelerini MHP kontrol altına almış ve meselenin ballot sttuffing –oy şişirme– bölümünü doğrudan MHP halletmiş gibi gözüküyor. MHP’nin yüzde 11’inin yarısına yakınının şişirme olduğunu söyleyebiliriz. AKP’ye ödünç gitmiş kimi MHP oylarının da tehlike ânında –çünkü Bahçeli çok fazla beka vurgusu yaptı– tekrar MHP’ye döndüğü söylenebilir. “MHP parlamentoda olmazsa yanmışız” fikrinin AKP cephesinde alıcısı olduğunu da buradan anlayabiliriz. Fakat, MHP’nin İyi Parti ayrılığından sonra düştüğü çukurdan çıkarılabileceği hesaba katılmış değildi. Ben bunu hesaba katmamıştım. Böyle düşünmeyenler bu mânâda yanıldık. Fakat bu, AKP-MHP toplamı bakımından bir şey değiştirmiyor.
MHP’nin “şişirme oyları” bir yandan da şunu gösteriyor: Aslında, tablo yüzde 50-50 de değil. Ve Cumhur İttifakı hem azınlıkta, hem gayrımeşru…
Kendi tarafımızı da tam olarak bilemediğimiz için, bana en iyisi “o taraf galip değil” demek geliyor. Fakat, 16 Nisan referandumunda 51’in Hayır’da olduğundan neredeyse emindim. Bu sefer de belki böyle söyleyebiliriz ama, en azından “Erdoğan 50+1 almadı” diyebiliriz. Bunu biliyoruz. Referandumun hileli olduğunu söyledi CHP. [Kılıçdaroğlu: “Referandumda yüzde 51.2 Hayır oyu çıktı.” –14 Şubat 2018] Fakat, bunun için gerekenleri yapmadı. Referandumdaki bütün hileler kanun haline geldikten sonra bir seçime gittinizse o zaman peşin olarak her şeyden şüphe etmeniz gerekirdi. Bu asla kabul edilemez. Mücadelenin bir mantığı var. Mücadelenin mantığını İnce nasıl gözden kaybedebilir? Mücadele mantığı Erdoğan mı, yoksa İnce mi yüzde 50+1 alacak değildi ki? Mücadelenin mantığı Erdoğan yüzde 50’nin altına düşecek, öbür cenah da böylelikle ikinci tura gidecekti. İnce “adam kazandı” dediği saatte hiçbir şekilde bunu görmüş olamazdı.
Türkiye halkları Erdoğan’a ve MHP’ye teslim olmadı. Kaybetmenin en önemli momenti teslim olduğun an. İstersen kaybet, yenil, istersen öl, teslim olmuyorsan, karşı taraf zafer kazanamıyor. Zaferi onlara henüz yaşatmış değildir Türkiye halkları.
OTZOVİZM YA DA HOTZOTÇULUK
Meclis’e gelelim. Geçen sayıdaki söyleşide şöyle diyorsun: “Bu seçimde esas önemli olan parlamento seçimi, cumhurbaşkanlığı kaybedilse bile elde bir mücadele üssü oluşacak, ne kadar dişleri sökülmüş olsa da…” Sonuç malûm. Artık bildiğimiz anlamda bir Meclis yok. Nitekim, sen de, 7 Temmuz’da, Twitter’da şöyle diyorsun: “Bu Meclis o Meclis değildir artık, hatta Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı dahi değildir. Köklerinden ve geleneğinden kopmuş, yetki ve gücünü hiçbir Cumhuriyet kurumunca denetlenmeyen bir şahsa devretmeye ram olmuş vesayet altında bir heyettir…” Sonra da başka bir tweet’le ekliyorsun: “Böyle olması içeriden mücadeleyi gereksizleştirmez ve önemsizleştirmez. Nerede olduğunuzu bilerek her zeminde siyasi mücadele yapmak göreviniz.” Biraz önce de önümüzdeki meselenin artık “rejim mücadelesi” olduğu söyledin. Bu mücadelede Meclis’te olmanın nasıl bir getirisi var? Meclis’ten çekilmeye, “sine-i millet” meselesine nasıl bakıyorsun?
Ortaya çıkan yeni rejim tablosunu çok ciddiye almalıyız. Muhalefet cephesinde, demokratik, sol, sosyalist cephede “Aslında zaten eskiden fiilen var olan durumun şimdi hukukileştiği” türünden değişimi azımsayan bir yaklaşımın emarelerini görüyorum. Erdoğan ve partisi 16 yıldır bunun için mücadele ettiler ve bu mücadelede çok önemli bir aşamayı geride bıraktılar. Şimdi, kimi tavizlerle beraber, bir siyasi rejim inşası bakımından çok önemli bir konuma yerleştiler. Bu bizim karşımızdaki en önemli iktidar ânıdır. Bunu önemsiz saymak çok cahilanedir ve aslında gerçek bir davadan yoksun olmak anlamına gelir.
Bu rejimin de çelişkileri ve açmazları var. Hâlâ meşruiyet tahkimatını toplumsal onay üzerinden yapmak mecburiyetindeler. Bunun için parlamentoyu ve seçimleri şöyle ya da böyle sürdürmek ihtiyacındalar. Meclis sadece bize değil, AKP’ye de lâzım, MHP’ye de lâzım.
Fakat bu rejimin de çelişkileri ve açmazları var. Hâlâ meşruiyet tahkimatını toplumsal onay üzerinden yapmak mecburiyetindeler. Bunun için parlamentoyu ve seçimleri şöyle ya da böyle sürdürmek ihtiyacındalar. Meclis sadece bize değil, AKP’ye de lâzım, MHP’ye de lâzım, tabii CHP’ye, İyi Parti’ye, SP’ye de lâzım. Hangi nedenle lâzım? “Gösteri toplumu”nu sürdürmek bakımından. Meclis bugün artık neredeyse sadece bir siyasi gösteri alanı. Her gün yapılacak bir gösteriye ihtiyaç var. AKP bu ihtiyacı sadece tek-adam eliyle karşılayamaz, çünkü değişik algılara, değişik toplum katmanlarına, değişik ihtiyaçlara seslenilmesi gerekir.
Öte yandan, bizim açımızdan da Meclis ikâmesi mümkün olmayan bir alan. Ama şunu da unutmayalım: Bu zemin önceki rejimde siyasi iktidarla şöyle ya da böyle yetki paylaşıyordu. Zenginler ve güçlüler lehine tanzim edilmiş olmakla birlikte, milletin temsilcileri ile yürütme, burjuvazi ile halk, erkekler ile kadınlar, zenginler ile yoksullar arasında bir yetki ve güç paylaşımı, hatta bir mücadele alanıydı. Geçen dönem mesela, zeytinlik alanların maden sahası olmasına TBMM’de süren mücadeleyle son verildi. Her mücadele kazanılmadı ama, bu kazanılan mücadelelerden biriydi. Öte yandan, AKP’nin Kürt meselesinde çözüm mekanizmasına başvurmasına HDP eşlik etmeseydi, Kürt meselesi parlamentoda tartışılır hale gelemezdi; buradan medyaya taşamaz, üç yıl boyunca memleket gündeminin merkezini işgal edemezdi. Önceki dönemlerde parlamento hükümetlerin kurulduğu ve yıkıldığı yerlerdi; hükümetler düşürüldü, hükümetler kuruldu. Bugün artık hükümet parlamentoda kurulmuyor. Bu mücadeleler için burası artık bir alan değil, ama eninde sonunda, burası sözün yeniden üretildiği bir alan olma imkânını hâlâ muhafaza ediyor.
Eskiden parlamento eleştirisi için söylenen bir klişe vardı: “Laf fabrikası”. Laf fabrikası hâlâ çalışıyor. Bu fabrikada bizim “ürünlerimiz” de üretiliyor. Teşhir vitrininde bizim “ürünlerimiz” de gösteriliyor. Bu kısıtları ve sınırları bilerek parlamentoya dahil olduğumuzu düşünüyorum. Arkadaşlarımız arasında daha çoğunu uman ya da önceki parlamentoyla bugünkü arasında bir fark olmayacağını düşünenler vardıysa yanılmışlardır. Benim için değeri bu kadardır. Ayrıca, burada üretilen sözün daima mecrasını bulacağı da şüphelidir. Medya blokajı en şedit haliyle sürüyor. Onu sosyal medyayla nispeten telafi edebileceğinizi düşünseniz, İç Tüzük diye bir meseleniz var. İç Tüzük geçtiğimiz dönem muhalefetimizin suç haline getirileceği biçimde değiştirildi. Yurttaşlar için serbest olan düşünce ve ifadelerin bir bölümü milletvekilleri için yasak kılındı. Meclis’te “Kürdistan”dan, “Ermeni soykırımı”ndan söz etmek bir kusur, suç haline getirildi. En son örnekte Meclis başkan vekili Ayşenur Bahçekapılı, Osman Baydemir’e sordu: “Kürdistan diyorsunuz, Kürdistan dediğiniz yer neresidir?” Osman Baydemir de elini kalbine götürdü, “Kürdistan burasıdır” dedi. İç tüzük uygulandı: Bir maaş ceza, üç oturum Meclis’ten men.
Boykotun, “sine-i millete çekilmenin” kıymetli olduğu anlar da olur. Ama bu istisnai anda değiliz. HDP’nin ne kadar büyük engelleri aşmak zorunda kaldığını, bu seçimde de şehitler vererek Meclis’e gittiğini, insanların seçmen olabilmek için canlarını verdiğini, seçim müşahidi olmak için ne kadar zulme ve hakarete, aşağılamaya göğüs gerdiklerini göz önünde tutalım.
Önümüzdeki dönemde MHP baskısıyla daha da çok tahditle karşılaşılacaktır. İyi Parti’nin buna eşlik etmesi ihtimali, CHP’nin hayırhah tarafsızlığı da göz önünde tutulacak olursa, bizim üreteceğimiz sözün ve tutumun, yani siyasi gösteriye katılma imkân ve haklarımızın devam etse de daralacağını öngörebiliriz. Ama bunlar Lenin’in tabiriyle “otzovizm”e, yani “geri çekilelim”ciliğe, “sine-i millete dönelim”ciliğe mesnet teşkil etmez. Doktor Hikmet (Kıvılcımlı) otzovizme güzel bir karşılık bulmuş, “hotzotçuluk” demişti. O zamanlar, 60’larda, biz parlamento mücadelesine önem vermediğimizden bunların da üzerinde durmamıştık. “Hotzot, hadi kalk gidelim…” yok. Bu Meclis’e laf, daha da çok tavır üretmeye gelindi, tavır üretilecek. Hâlâ milletvekilinin hakları ve görevleri olan şeyler var. Kamu denetçisi gibi davranmak bir imkân. Arkadaşlarımız Çorlu’da tren cinayetinin gerçekleştiği yere gittiler ânında. Çok doğru bir şey yaptılar. Erdoğan cülus törenindeyken eşbaşkanlar oradaydı. Öte yandan, bir grup arkadaşımız da Soma’daydı, maden cinayeti davasında. Bütün bu rollerin siyasi iletişimde değeri var. Bunu reddedemeyiz. Daha yüksek bir ikâmesi olsa, onları da düşünebiliriz.
HDP HER DAKİKA BU MECLİS’İ TEŞHİRLE İLGİLENMELİ
Boykotun, “sine-i millete çekilmenin” kıymetli olduğu anlar da olur. Ama bu istisnai anda değiliz. HDP’nin ne kadar büyük engelleri aşmak zorunda kaldığını, bu seçimde de şehitler vererek Meclis’e gittiğini, insanların seçmen olabilmek için canlarını verdiğini, seçim müşahidi olmak için ne kadar zulme ve hakarete, aşağılamaya göğüs gerdiklerini göz önünde tutalım. Bütün bunlar bu kadarı içindi. Tabii ki öte yandan, seçimlerin bir barometre ya da termometre olduğu da doğru. En eski klişelerimizdendir. Klişeler her zaman değersiz ve yararsız değil. Engels’in sözüdür: “Seçimler bir siyasi barometredir. İşçi sınıfı partisinin toplumda nasıl bir güç toplamını ifade ettiğini bize gösterir. Toplumun neye gebe olduğunu gösterir.” HDP’nin aldığı oylar adil bir biçimde sayılmamış olabilir ama, çarpıtılmış haliyle bile HDP lehindeki önemli hava değişikliklerine olduğu kadar, denizdeki önemli kimi çalkantılara dair haber vermiştir. Ama, Meclis faaliyetinin sınırlarını bilelim. Daha çoğunu yapıyormuş gibi davranmaktan, Meclis böyle bir kapasiteye sahipmiş gibi konuşulmasına fırsat vermekten uzak durmak çok önemli.
Parlamentodaki HDP her dakika bu Meclis’in bu haliyle neden hiçbir işe yaramadığını ispat ve teşhirle ilgilenmeli, bu gerçeği halka göstermeli, bu vesileyle toplumsal ve politik gerçeklerin açıklanmasına katkıda bulunmalıdır. Ve nihayet başka bir siyasi sonuç da üretmelidir. Bu Meclis değilse, hangi meclis? O meclislerin halkın bağrında kurulmaya başlamasına HDP milletvekilleri önayak olmalı, güçleri, öngörüleri, vizyonları buna yetiyorsa CHP milletvekillerinin, Saadet milletvekillerinin bunlara eşlik etmesine yardımcı olmalıdır. Meclis’teki mücadelenin terimleri, mahiyeti ve politik çerçevesinin tamamen değiştiği bir dönemdeyiz. Bir önceki dönem sadece bir ay geride, fakat en az bir asır uzakta artık.
1877’ye geldiğimizi söyleyebiliriz…
Evet. Kemalizmin en koyu dönemlerinde bile hükümet ile Meclis ilişkisi bu kadar açılmış değildi. Padişah ile Meclis arasındaki güç uçurumu bile bu kadar değildi. Bütçe yetkisi 1876’da tümüyle Meclis’teydi. Bütçeyi Meclis tartışıyor, Meclis bağlıyordu. Bugün bütçe yetkisi sultanda. Sultan kendi partisine ve vekillerine bile danışmaksızın peş peşe kararnamelerle yeni bir rejim inşa ediyor. Denebilir ki, cumhuriyetin kuruluşunda da tek adam vardı. Doğru, tek adam vardı, fakat o tek adam kendi başına kanun yapma yetkisine sahip değildi. En azından hükümet dolayımıyla yetki kullanabilirdi. Hükümet Meclis’e karşı sorumluydu. Kendisini Meclis’e hoş göstermek zorundaydı. Şimdi tek adam kendisini kimseye hoş göstermek zorunda değil.
Parlamentodaki HDP her dakika bu Meclis’in bu haliyle neden hiçbir işe yaramadığını ispat ve teşhirle ilgilenmeli, bu gerçeği halka göstermeli, bu vesileyle toplumsal ve politik gerçeklerin açıklanmasına katkıda bulunmalıdır. Ve nihayet başka bir siyasi sonuç da üretmelidir. Bu Meclis değilse, hangi meclis? O meclislerin halkın bağrında kurulmaya başlamasına HDP milletvekilleri önayak olmalı.
Meclis’in doğum yerine, Ankara’ya, 1920’ye gidersek, Mustafa Kemal’in başkomutanlığı sürdürmek için döktüğü dilin, ona getirilen eleştirilerin şiddetinin farkına varırsak, neden hükümet Meclis’ten doğarsa başka bir düzen vardır, neden bugünkü gibi olursa Louis Bonaparte’ın, III. Napoléon’un Fransa’sına, “seçilmiş sultanlığa” dönmüş oluruz, bunları daha iyi görebiliriz. Maalesef, son yıllarda politik hareketlerde de, okullarda da siyasi tarih yeterince iyi çalışılmadığı için bu farklar hemen anlaşılmıyor. Ama bunun bir evveli vardı. Ve halkın bu kadar uzun boylu direnmesi de bence bu geleneğin gücünü gösteriyor. Halkın oyu çok kıymetliydi, hâlâ çok kıymetlidir ve şimdi bu oyun içine tükürülmüştür. Halk bunu bir kere daha düşünecektir. Velhasılı kelam, bu Meclis dönemi böyle.
Bu dönem seçimi siyasi partilerden, merkezlerden ziyade halk yönetti aslında. Büyük yurttaş toplulukları kararlar aldılar ve uyguladılar. CHP’nin kitlesiyle HDP arasında bir tür simbiyotik ilişki, yani, birbirinden beslenme hali doğdu. Parti hiçbir talimat vermediği halde HDP seçmeni CHP seçmeninden gelen oyları İnce’ye oy aktararak karşıladı. Bu taktiklerin hiçbiri siyasi merkezlerde saptanmadı, halk arasında oluştu ve uygulandı.
YENİ BİR “KONGRE” ALANI?
Bugüne dek hiç görülmeyen yaygınlıkta sivil inisiyatif oluştu…
Bu büyük bir yenilik. Ebesi HDP oldu. Ama bu yenilik esasen halkın kalbinde ve vicdanında oluşmuş olduğu için HDP buna ebelik edebildi. Bu seçmenler arası etkileşim vasıtasıyla, ezilen blokların birbirinin sesini dinlemesiyle oldu. Nedir ezilen bloklar? Aleviler ve bilhassa Kürt Aleviler, kadınlar, gençler, demokratlar, antifaşistler. Aleviler, CHP’li olsunlar olmasınlar, kendi dergâhlarında, kurumlarında HDP’yi desteklemeye karar vermişlerdi seçimden çok önce. İzmir’de seçim çalışmaları sırasında bu toplulukları dinledik, onlar da bizi dinledi. Dersimliler Derneği, Vartolular Derneği, Oramarlılar, hepsi biz onlara gitmeden bizi davet ettiler, oylarını HDP’ye vereceklerini söylediler. Onlar geleneksel olarak CHP ile HDP arasında dağılırlardı. 24 Haziran’da son derece net bir biçimde HDP’den yana tutum takındılar. Bu HDP’ye ödünç oy vermenin ötesinde HDP’yle beraber yürüme arzusu. Aileleri hâlâ CHP bayrağı altında durabilir, fakat gençler HDP’ye hicret ettiler ve burada konaklamak istiyorlar. Bu, karşılıklı olarak okundu herkes tarafından. Bu hava aşağıdan yukarı sirayet etti.
Kemalizmin en koyu dönemlerinde bile hükümet ile Meclis ilişkisi bu kadar açılmış değildi. Padişah ile Meclis arasındaki güç uçurumu bile bu kadar değildi. Bütçe yetkisi 1876’da tümüyle Meclis’teydi. Bütçeyi Meclis tartışıyor, Meclis bağlıyordu. Bugün bütçe yetkisi sultanda.
Başlangıçta, birbirine ilişmeme şeklinde bir negatif seçim taktiği, sonra bir pozitif taktik olarak İnce’nin Demirtaş’a yaptığı ziyaret, Diyarbakır’daki iyi niyet konuşmaları bu yakınlaşmaya yardımcı oldu. Ve karşılıklı olarak insanlar birbirlerine gönül kapılarını açtılar. Çok önemli bir eşikten geçtiğimizi düşünüyorum. Sayısal olandan ziyade, politik ve toplumsal sinerjinin doğmuş olması önemli. Süleyman Soylu’yu çılgınca davranışlara sürükleyen de bu oldu. HDP’nin seçimin hemen öncesinde sayısal olarak yüzde 10’un altına düşmediğini hem kamuoyu yoklamalarından hem kendi gözlemlerimizden biliyorum. Bunun üzerine yüzde 1,7 eklenmesi demek bir buçuk milyona yakın yeni oy demek. Bir buçuk milyon oy aileleriyle beraber 7-7,5 milyon insana tekabül ediyor. Bu kadar yeni insan HDP’nin yanına gelmiş. Bundan daha mühim bir şey olamaz. Bunun ne kadarı “HDP barajı geçsin de canımızı kurtaralım” diye verilmiş sırf stratejik oy olabilir? “Denize düşen yılana sarılır” misali, “yılana sarılanlar” bu sayının içinde 200-300 bindir. Geri kalanlar HDP’yle gönül bağı kurdular. Bu gönül bağı çok mühim. Ve bu HDP’nin hitap alanını karmaşıklaştırdı.
HDP teorik olarak herkese sesleniyordu ama, sesi kulağına gitsin diye esas aldığı kitleyi tanımlamıştı. Bu kitle genişledi şimdi. Bu kitlenin içinde cumhuriyetçisi var, ama gönlü HDP’de. Bu kitlenin içinde liberali var, ama gönlü HDP’de. Bu kitlenin içinde PKK’den hiç hazzetmeyen Türkler var, ama HDP’yle bir gönül bağı kurdular. Bu kesimlerin HDP’yle beraber yürümeye devam etmesini istiyor muyuz? Ve onları bir sosyal mücadeleye dahil etmek, onların sosyal mücadelelerine dahil olmak istiyor muyuz? HDP bunlara hakkınca karar vermeli. Bunu herhalde önümüzdeki günlerde yapacağız. Bu bizim için de yepyeni bir tablodur ve benim umutlu olmama en çok yol açan şeylerden biridir. Bu seçimin sonuçlarının HDP’yi nasıl etkileyeceği, CHP’nin ve İnce’nin bu seçimlerden nasıl etkileneceğine de bağlı olacaktır demiştik. Bu iki partinin hitap alanlarının kesişim bölgesinde yeni bir blok inşa edilebilir mi? Halkların Demokratik Kongresi olmaya aday bir yeni alan, yeni bir kongre alanı doğar mı? Bütün bunları değerlendirmek lâzım.
“Bonapartizm”in en önemli ayırt edici özelliği çatışan taraflar arasında hakem rolü oynayarak devletin göreli özerkliği üzerinde iktidara yükselen bir burjuva diktatörlüğü biçimi olması. Erdoğan rejimi emekle sermaye arasında böyle bir hakem rolü üstlenerek ve kitlelerin inisiyatifini kırarak ilerlemiyor. Tersine, kendi önderliği etrafında din ve milliyet asabiyesiyle kilitlenmiş kitlesel bir dalga yaratarak, faşizmin bütün gelişme eğilimlerini ve hedeflerini –tek bayrak, tek vatan, tek millet– yineleyerek bir “iç savaş rejimi” halinde yürümeye devam ediyor.
Geçen söyleşide. 24 Haziran gecesi ve sonrası için şöyle demiştin: “16 Nisan’da yapılmayanı yapmak. Bu sonuçları kabul etmediğini haykırmak. Bir yandan da seçim sonuçlarına itirazları ısrarla, inatla sürdürmek.” HDP sonuçları kabul etti. En azından görüntü bu. “Seçimler âdil değil” dedi, ama “bu sonuçlar gayrimeşrudur, ortaya çıkan sonucu sonuna kadar takip edeceğiz” demedi, sessiz kaldı. Bu da tepki yarattı haliyle. En son Meclis başkanı seçimi sırasında, Pervin Buldan, Hüda Kaya, Binali Yıldırım’ın oy verirken göründükleri kare… Buna gösterilen tepkiye Buldan “tesadüfi” diyerek bir videoyla karşılık verdi. O karenin tesadüfi olduğun herkes biliyordu zaten, ama bir aradalık görüntüsü insanlara batıyor haklı olarak. Ayrıca HDP’nin gayet normal bir şekilde Meclis başkanı adayı göstermesi, başkan seçimine katılması… Bu tutum, bu Meclis’in Meclis olmama özelliğini “ispatlama ve teşhir etme” ile çelişmiyor mu?
Görünüş böyle olsa da, HDP eşbaşkanlarının 27 Haziran’da yaptıkları açıklama çok önemli. Dediler ki, “HDP’nin bu seçimlerdeki bir hedefi de tek adam rejiminin kurumsallaşmasını engellemekti. Ne yazık ki bu hedefe ulaşılamamıştır. Bu sonuçta Millet İttifakı’nın demokratik muhalefetin gelişmesi konusundaki ürkek ve kaygılı tavrının rolü büyüktür. Ancak şu çok açık ki, Türkiye gayrımeşru faşizmi ve tek adam rejimini kurumsallaştırarak değil, ancak demokrasi mücadelesinin birikimini daha ileriye taşıyarak yolunu açabilir. Sandık hiç bir şekilde faşizmi meşrulaştırmanın aracı haline getirilemez.” HDP bu hat üzerinden yürümeye devam edecektir.
Parlamento seçimlerinin kendi başına bir siyasi rejim değişikliği meydana getirmeyeceği konusunda toplumsal bir öğrenme sürecini de arkada bırakmışsak artık, bugün, bu amaçla, barışçı, demokratik, meşru ve şiddetsiz bir toplumsal mücadele alanı yaratmak mesuliyetiyle karşı karşıyayız demektir.
Bu ay sonunda gerçekleşecek olan Parti Meclisi toplantısında, parlamento grubu, ve bütün organlarıyla birlikte partinin faşizmin kurumsallaşması sürecindeki genel taktiği daha da netleşecek, varsa kimi aksamalar hızla telafi edilecektir. Bence endişeye mahal yok. Ancak, kamu oyumuzda oluşan duyarlık da sağlık belirtisi ve bunun hep sürmesini dilerim. Gerçi sevgili eşbaşkanımız az kaldı bu hassasiyete kurban gidecekti. Fotoğrafla film arasındaki farkın her zaman hesaba katılmayabildiğini, “gösteri toplumu” içinde iş görmenin gerektirdiği tedbirlerin elden bırakılmamasının ne kadar önemli olduğunu da bir kez daha hep birlikte görmüş olduk. Seçim sonuçlarının bu seçimlere gelecek umutlarının gerçekleşme olanağı olarak bakan büyük kitlelerde ne kadar büyük bir hayal kırıklığı ve öfke yarattığını hep akılda tutmamız gerektiğine dair bir uyarı olarak görmek gerek bu öfke patlamasını.
FAŞİZMİN KURUMSALLAŞMASI VE BONAPARTİZM İLE POPÜLİZMDEN FARKI
Meclis bahsinin başında, “Yeni rejim tablosunu çok ciddiye almalıyız” dedin. Sonrasında da “Louis Bonaparte’ın, III. Napoléon’un Fransa’sı”na atıfta bulundun. Yeni rejimi nasıl tanımlıyorsun, küresel bağlamda nasıl bir yere yerleştiriyorsun?
Gidişatı, faşizmin kurumsallaşmasına geçiş süreci olarak değerlendiriyoruz. HDP’deki hâkim değerlendirme bu. III. Napoléon’un Fransası’na atıfta bulunmam Erdoğan’ın Sultanlık, hatta hilafet iddiasıyla genel oyu birbiriyle bağdaştırma çabasına Avrupai bir tarihsel örnek olması dolayısıylaydı. “Bonapartizm”in en önemli ayırt edici özelliği çatışan taraflar arasında hakem rolü oynayarak devletin göreli özerkliği üzerinde iktidara yükselen bir burjuva diktatörlüğü biçimi olması. Erdoğan rejimi emekle sermaye arasında böyle bir hakem rolü üstlenerek ve kitlelerin inisiyatifini kırarak ilerlemiyor. Tersine, kendi önderliği etrafında din ve milliyet asabiyesiyle kilitlenmiş kitlesel bir dalga yaratarak, faşizmin bütün gelişme eğilimlerini ve hedeflerini –tek bayrak, tek vatan, tek millet– yineleyerek bir “iç savaş rejimi” halinde yürümeye devam ediyor.
Eldeki bütün veriler halk muhalefetinin gelişip serpilmesi için parlamento dışında bir karar alma ve icra mekanizması ihtiyacını gösteriyor. Bu ihtiyacın yüksek vaatler ve yüksek beklentiler ortaya koymaksızın, ama mutlaka ve mutlaka seçim kampanyalarından başka bir bağlamda ve zeminde kurulması ve giderilmesi lâzım. Bu toplumsallığın aşağıdan gelen sahici ihtiyaçlar üzerine bina edilmesi gerekir.
Muhalefetin, işçi hareketinin, devrimci hareketin, kadın hareketinin atomizasyonu hedefi çok belirgin; modern toplumsal örgütlenme biçimlerine mukabil İslâm hukukuna göndermelerle korporatist kurumsallaşmayı esas alan bir program peşinde koşuyor. Türkiye’de dışsal dinamik, siyasi rejim tartışmalarının asal bir bileşeni oldu her zaman. Türkiye burjuvazisi ve devleti, ABD’nin izolasyonizme geri döndüğü ve ekonomik olarak küçüldüğü ve gerilediği, Avrupa’nın duraksadığı, Çin ve Rusya’nın ilerlediği bir küresel konjonktürde, haricen uyum gösterdiği Atlantik merkezli ve “insan hakları” eksenli bir rejim tartışmasından hızla uzaklaşarak “güvenlik” ve “büyüme” eksenli bir başka devletler ailesiyle –Şanghay İşbirliği Örgütü– yakınlaşma arayışına girdi. Dış dinamiklerdeki bu kayış Kürt sorununun imha ve inkâr yoluyla bastırılmasının yeniden devlet siyaseti haline getirilmesinin maliyetini düşürdü, böylece ırkçılık, Kürt düşmanlığı, Alevi düşmanlığı, kadın düşmanlığının harmanlanmasından oluşan bir yeni bulamaç uluslararası sözleşmelerle kazanılmış bütün demokratik mevzilerin temellerini tahrip etmeye başladı.
Bu yeni rejimin hiçbir meşruiyeti yok; ne siyasal, ne tarihsel olarak, ne de hukuki olarak. Dolayısıyla, bizim açımızdan en önemli meselelerden biri meşruiyet tartışmasını başlatmak. Eğer bunu yapmazsak, meşruiyetini inşa etmesine yardımcı olmuş oluruz.
Öte yandan Kuzey Kürdistan’ı yeniden sömürge statüsüne iade arzusu ve ihtiyacıyla körüklenen Kürdistan’ın diğer parçalarını da kontrol etme hırsı Ortadoğu’da güç kaymalarıyla körüklenince sömürgecilik ve faşizmin birbirine eklemlendiği bir yeni rejim teşekkül etmeye başladı. Bu bağlamda Erdoğan rejimi, Rusya’daki Putin rejimiyle, Macaristan’daki Orban rejimiyle gösterdiği benzerlikler dolayısıyla, “popülist” genellemesi içine alınsa da bu terim kendi başına bir mana ifade etmiyor bence. Ancak, küresel planda II. Dünya Savaşı sonrası statükonun ve liberal değerlerin aşındığı eski örneklerin yeni dinamikler üzerinden hayat alanı bulduğu bir yeni gericilik döneminin belirsiz gri dünyasında yol aldığımızı bilmemiz gerek.
DEFANSİF SİYASET – OFANSİF SİYASET
Geçen sayıda şöyle demiştin: “Bugün 7 Haziran’ı başka koşullarda yaşıyoruz. Bu HDP’yi ana muhalefet partisi konumuna getiriyor. 7 Haziran’da böyle görülmek bizim isteğimizdi. Şimdi, böyle görülüyoruz. Bunun hakkını vermek önemli. Adaylarımız bunu karşılıyor mu? Büyük ölçüde karşılıyor. Fakat… Fakat’ı seçimden sonra konuşalım.”
Fakat’ı şu: 7 Haziran sonrasında HDP bir iktidar gaspıyla karşı karşıya kalacağını öngörmüş olduğu halde, öngörmemiş gibi davrandı. 7 Haziran ile 1 Kasım arasındaki AKP’nin “zor oyunu bozar” mantığına göre kurulu taktiklerinin hiçbirisine karşılık veremeden, bir siyasi manevra yapamadan, dövüle dövüle 1 Kasım seçimlerine doğru sürüklendi. Ve bu sürüklenişten sonra, siyasi inisiyatifi bir kere daha ele geçiremedi. 7 Haziran senaryosu önümüzdeki dönemde tekrarlanacak olursa, HDP için daha büyük politik sorunlar doğar, bunları parti olarak görmemiz, karşılamamız gerekiyor.
Faşizmle mücadelenin söylem ve ihtiyaçları her zaman sömürgeciliğe karşı mücadelenin söylem ve ihtiyaçlarıyla örtüşmeyebilir. Bunlar arasında bir denge kurmaya ihtiyaç var.
Rejimin önündeki en büyük engel olarak HDP şu an tabloda kocaman bir ışık altında duruyor. Erdoğan’ın bütün siyasi saldırısının dolaysız nesnesidir HDP. Adını anarak, seçmenlerini anarak bu partinin burada olmaması gerektiğini, bir tür siyaset garibesi, bir tür tarihi hata, yol üzerinden kaldırılması gereken bir unsur olarak gördüğünü açıkça ilan etti. Bu mantığı takip edecektir. O nedenle, HDP’nin önündeki mesele, durumunu korumaktan ziyade, gelmesi muhtemel saldırılara nasıl hazırlanacağı meselesidir. Bize ancak ofansif bir siyaset sonuç getirebilir, bir atakla ilişkilendirilmemiş olarak varolanı savunmanın getirebileceği hiçbir sonuç yok.
Defans, verili durumu kabul ediyoruz demektir. Ofansif bir siyaset rejimin çelişki ve açmazları üzerine yürümeyi gerektirir; vaatleriyle pratikleri arasındaki büyük yalan dünyasının teşhiri için bıkmadan usanmadan çalışmayı gerektirir; rejimin ve rejimin gerçekleşmesinin her bir halinin ve adımının meşruiyetinin sorgulanmasını gerektirir; sermaye hâkimiyetinin açık bir ifadesi olarak kurulmuş olan hükümetin sermaye sahiplerinin özel mülkiyet ile devlet arasında hiçbir dolayım, hiçbir örtü gereksinmeyecek kadar arsızlaşmalarının fazilet sayıldığı bir ahlakiyatla beraber yürüdüğünün her dakika teşhirini gerektirir. Yeni rejimin bir hanedan egemenliği halinde kimse tarafından seçilmemiş ve hatta atanmamış eş-dost-akraba devleti olarak çürüyüşünün her dakika enerjik olarak sergilenmesini gerektirir… Her bir işçinin, her bir kadının, her bir gencin, her bir Kürdün, Alevinin ve genel olarak kadınların, gençlerin, Alevilerin, Kürtlerin ve işçilerin emekçilerin uğradıkları haksızlıklara karşı ses yükseltmeyi, hak aramayı gerektirir. Ortadoğu ve Avrupa’da aktif bir dış politika izlemeyi, aşağıdan diplomasi ve enternasyonalist dayanışma ağları örmeyi gerektirir. Böylece bütün ezilenlerin sözcülüğü konumuna yükselebilirse HDP, kendisine yönelik olası darbelerin de şiddetini hafifletmeyi ve açık siyaset alanındaki yerini korumayı başaracaktır.
YENİ BİR TOPLUMSAL MÜCADELE ALANI YARATMAK
Meclis fikri solun tarihinde hep merkezi bir yere, öneme sahip olageldi. Ancak, Türkiye’de ilk defa, 16 Nisan sürecinde kitlesel anlamda ete kemiğe büründü. Referandum sonrasında rafa kalktı, ama 24 Haziran sürecinde tekrar ve bu defa daha yaygın biçimde gündeme geldi.
24 Haziran itibariyle ortaya çıkan nesnelliğin şu olduğunu görüyorum: CHP’nin programının kapsayamadığı, HDP’nin yaklaşımının yeterince tatminkâr görünmediği çok geniş bir halk topluluğu var. Aydınından ev kadınına, belediye işçisinden esnafına, çiftçiden profesöre çok geniş bir halk topluluğu bu. Pek çok dönemin deneyimini düşünmüş, bunların içinde kısmen yaşamış ve işin başa düştüğüne dair örtük bir sezgileri olan, fakat öne atılmak için çok hevesli olmayan, bunun için güvenebileceği bir politik-toplumsal dolayımın teşekkülünü bekleyen bu kadar geniş bir halk maddesi ilk kez ortaya çıkıyor. Daha önce belki anlatmıştım, Hatay’da 2011 seçiminden sonra tanıştığım kadından farklı bir tipoloji bu. Bu kadın bizi çok takdir ettiğini söyleyerek şöyle demişti: “Size oy verdik. Size çok güveniyoruz.” Ben de dedim ki “Biz de size güveniyoruz.” Bana şöyle karşılık verdi: “Yoo, bize güvenmeyin, biz oyumuzu verdik, işimizi yaptık, şimdi sıra sizde.” (gülüyor) Şimdi, bundan daha çoğu var. ODTÜ mezuniyet törenindeki öğrenciler, Afrin seferi günlerinde hayatlarını kaybeden herkesi kucaklayarak “savaşın lokumu olmaz” diyebilen gençler, Flormar kadın işçileri, Somalı kadınlar… O kadar çoklar ki, her taraftalar. Bu insanları onların arzuları istikametinde ve onların yaşam ritmine denk düşen bir siyasete sevk edecek olan mekanizmaların inşası bakımından HDP yapabileceği her şeyi yapacak mı? Bence HDP’nin kendisine soracağı soru budur.
Defans, verili durumu kabul ediyoruz demektir. Ofansif bir siyaset rejimin çelişki ve açmazları üzerine yürümeyi gerektirir; vaatleriyle pratikleri arasındaki büyük yalan dünyasının teşhiri için bıkmadan usanmadan çalışmayı gerektirir; rejimin ve rejimin gerçekleşmesinin her bir halinin ve adımının meşruiyetinin sorgulanmasını gerektirir.
Sonuç olarak, parlamento seçimlerinin kendi başına bir siyasi rejim değişikliği meydana getirmeyeceği konusunda toplumsal bir öğrenme sürecini de arkada bırakmışsak artık, bugün, bu amaçla, barışçı, demokratik, meşru ve şiddetsiz bir toplumsal mücadele alanı yaratmak mesuliyetiyle karşı karşıyayız demektir. Ermenistan örneğini konuşmuştuk. Seçimin sonucunun “öyle değil böyle” olması gerektiğinde ısrar eden bir halk inisiyatifiyle parlamentoda kendi başına çözülmeyecek olan hükümet sorununu içeriden ve dışarıdan çözmeyi başardılar. Mükemmel bir 21. yüzyıl mücadele örneği. Biz çok daha zorlayıcı koşullarda, aklımızı ve gönlümüzü buraya yatıracak mıyız? Yoksa “realite” bizi kendine tabi mi kılacak? HDP seçimden seçime kullandığı bir kampanya mekanizması dışında toplumda başka bir hareket üssüne sahip olmayacaksa, yani özgün paradigmada HDK ile doldurulacağını hayal etmiş olduğu toplumsal mücadelelere politik bir doğrultu kazandırma işlevini ister HDK ile ister başka bir yapıyla yeniden inşa etmeyecekse, ne kadar istese de karşısındaki cephenin elindeki vasıtalarla baş edemeyecektir.
MECLİSLER VE SAHİCİ MEKANİZMALAR
Gözümüzün önüne getirelim: Devletin kendi gücü, bakanlıklar, onlara bağlı kamu kuruluşları, vakıflar, belediyeler, şirketler, sendikalar, bunların etrafında oluşturulan sivil destek zeminleri, medya: televizyonlar, gazeteler, radyolar, internet medyası, sosyal medya, reklamlar, muhtarlar, muhtarlıklar, dernekler, paramiliter mekanizmalar vb. vb… Bütün bunların karşısına bir tek seçimden seçime kendisine müracaat ettiğin halkın oyu ile çıkamazsın. Bu zeminin mutlaka sahici mekanizmalarla doldurulması gerekir. Daha önce burayı doldurmaya teşebbüs etmedik değil. Ama yetmedi. HDP’nin kendi gücüyle bu alan dolamazdı, doldurulamadı da. Fakat bu alan hâlâ orada, kendiliğinden hareketler mevcut. Dolayısıyla, soruyu bu alana nasıl yaklaşılacak diye sormalıyız. Bu alanın adı HDK olmayabilir, HDK bu alanın bir parçası olabilir, önemli olan halkın kendi karar ve eylem mekanizmalarının oluşturulmasıdır.
HDP’nin kendisini meydana getiren çokluğun her bir unsurunun hak ve gücünü koruyabilecek şekilde yapmakla yükümlü olduğu bütün düzenlemeleri gerçekleştirme zorunluluğu var. Bu zorunluluğun gerçekleşmesi eğer daha özerk yapıları ya da başka örgütsel biçimler ihdasını gerektiriyorsa öyle olabilir. Önemli olan halkın hareketi ve özdeneyimidir. Eldeki yapılar buna uygun değilse uygun hale getirilir.
Meclis laflarını çok tekrar ediyoruz. Meclisler oluşuyor da bazen. Fakat bazen de bütün bu karar ve eylem süreçleri formel meclis strüktürüne sahip olmadan da gerçekleşiyor. Örneğin “Bir oy İnce’ye, bir oy HDP’ye” kararı hangi mecliste alındı? Bence sonsuz sayıda meşveret meclislerinde buna karar verildi, bunun gereği yapıldı ve sonra da dağıldılar. Bugün yoklar. Ama o gün varlardı. Meclis meselesi kısmen böyle düşünülmeli. Etrafında bir karar sürecinin teşekkül edeceği soruların tartışıldığı zeminler olarak, daha muğlak bir şekilde tanımlamak ve her şeye bir meclismiş gibi yaklaşmak daha yerinde olur. İster meclis olur, ister inisiyatif, ister başka bir şey olur. Ama mutlaka halkın rızasının ürediği ve onun vasıtasıyla icraata dönüştüğü zeminler inşasına bizim çok özendirici bir şekilde yaklaşmamız gerekiyor. Bunun karşımızdaki en mühim meselelerin başında geldiğini düşünüyorum. Tabii bu sadece bizimle olamaz, buna eşlik edecek, bizim kendilerine eşlik edeceğimiz inisiyatiflerin olması gerekir. Yeni ilişki mekanizmaları düşünmeye başlamalı ve hemen bunun yolunu bulmalıyız, çünkü kısa bir süre sonra kendimizi 2019 yerel seçimlerini tartışırken bulacağız. Önümüzde çok az vakit kaldı ve gene bir seçim hengâmesinde her şeyi tartışıyor olacağız.
HDK umulan kapsayıcılığı ve etkiyi gerçekleştirememiş görünüyor. Bunda galiba HDK-HDP ilişkisinin belirsizliği rol oynadı…
HDK, HDP bağlamında bir türlü diyalektik bir ilişki halini almadı, alamadı. Yoksa her iki zeminde alınmış sayısız karar ve yönelim metni var. Çünkü esasen HDK ya da HDP’nin faaliyeti kuruluşa vücut veren 2011 genel seçim kampanyasını ayırırsak, halkın kendiliğinden eylemi üzerinde yükselmedi. Ortada bir halk eylemi olmayınca, içi de halk maddesiyle doldurulamadı. Çünkü varsayımsal olarak HDK’nin her yerelde bir halk topluluğunca inşası gerekiyor. Fakat öyle bir hareket, öyle bir beklenti yok. Yani bunun maddesi olabilecek insanlar bir yerele değil, daha geniş bir coğrafyaya dağılmış durumda. Onları bir araya getirecek sinerji idari taksimat üzerine değil, siyasi sorunsal üzerine kurulabilir. Bu yapısal problem gördüğüm kadarıyla hâlâ giderilememiş durumda.
Eldeki bütün veriler halk muhalefetinin gelişip serpilmesi için parlamento dışında bir karar alma ve icra mekanizması ihtiyacını gösteriyor. Bu ihtiyacın yüksek vaatler ve yüksek beklentiler ortaya koymaksızın, ama mutlaka ve mutlaka seçim kampanyalarından başka bir bağlamda ve zeminde kurulması ve giderilmesi lâzım. Bu toplumsallığın aşağıdan gelen sahici ihtiyaçlar üzerine bina edilmesi gerekir. Şimdiye kadarki gelip geçici oluşumlar kendileri açısından avantajlı sayılırlar, kimsenin ayağına bağ olmadan, olması gerektiği zaman gerçekleştiler, doğurabilecekleri faydayı doğurdular ve uykuya yattılar. Meclis zaten biraz da böyle bir şey. Sovyetler de öyleydi. Rusya’daki ilk sovyet yük teknelerinden un çeken hamalların çuval başına birkaç kopek daha fazla ücret için ne yapacaklarını tartıştıkları ve uyguladıkları bir mücadele zeminiydi. İzleyen on yılda Sovyetler bir sosyal devrimin temeli oldu. O yüzden sosyal mücadelede her türlü anlamlı bir araya gelişi teşvik etmeye mecburuz.
MEŞRUİYET TARTIŞMASI VE GENİŞ İTTİFAK ZEMİNLERİ
Rejim değiştiğine göre, yeni bir zemindeyiz. Şimdiye kadarkinden farklı bir siyaset tarzı gerektiği ortada. Nasıl bir yol izlenmeli?
Bildiğimiz bütün mekanizmalar biçim ve nitelik değiştirdi. Bunlar varmış ya da eski hallerini sürdürüyormuş gibi davranmaya devam edemeyiz. Bu sadece cahilce olmaz, aynı zamanda aptalca olur. “TBMM Osmanlı Meclis-i Mebusan’ından da geriye düşmüştür” ya da “Erdoğan sultanlık yetkileri ele geçirmiştir” derken bunları laf olsun diye söylemiyoruz. Ne var ki, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş yıllarında Ermeni soykırımı devam ederken sosyalistlerin takip edeceği bir strateji vardı, 1960’ların dünyasında Demirel hükümetinin ekonomik ve toplumsal politikalarına karşı izlediği başka bir strateji vardı. Bu ikisinin ne konuları ne gündemi ne süreci aynı olabilirdi. O mânâda yeni ve temelden farklı bir zemin ortaya çıktığı doğrudur, bu apaçık.
Ama değişmeyen bir şey var. Birincisi, meşruiyet. Bu yeni rejimin hiçbir meşruiyeti yok; ne siyasal, ne tarihsel olarak, ne de hukuki olarak. Dolayısıyla, bizim açımızdan en önemli meselelerden biri meşruiyet tartışmasını başlatmak. Eğer bunu yapmazsak, meşruiyetini inşa etmesine yardımcı olmuş oluruz. Meşruiyet tartışması Erdoğan’ın şahsıyla ilgili olarak aslında 2010 referandumundan beri sürüyor. Ama şimdi bütün takım taklavatıyla beraber bir gayrımeşru rejimin içindeyiz. Bunun parlamentosunda yer alıyor olmamız bu meşruiyet tartışmasını ortadan kaldırmaz, hatta gerekli hale getirir. İkincisi, bu durum kısmi taleplerin hiçbir zaman gündemin önüne geçemeyeceği total meselelerle bizi karşı karşıya getiriyor. Dolayısıyla, attığımız her adımda mutlaka çok daha geniş bir ittifakın içinden ve onun adına konuşuyor olmamız ve her adımda onun zeminlerini inşa edecek şekilde hareket etmemiz lâzım.
KALBİ KORUMAK
Üçüncüsü, seçim denkleminin gösterdiği şeylerden bir diğeri, demokratik ve özgürlükçü yaklaşımları dolayısıyla HDP’ye batıda teveccüh artarken, Kürdistan’da halkın kendi kendisini yönetmesi talebiyle giriştiği mücadeleler aynı derecede teveccüh getirmemiş gözüküyor. Bizim açımızdan bunun analizi ve bu iki kanadın birbirini destekleyeceği, dengeleyeceği bir hasar tespiti ihtiyacı var. Bu hasar ne kadar HDP’dendir, ne kadar HDP’nin kendi politikalarıyla bağdaştırılabilir, ne kadar çatışmacı ortamın sonucudur, ne kadar sözümona “terörle mesafe” meselesinden kaynaklanmaktadır? Eğer son varsayım doğru olsaydı, batıdaki teveccühün açıklanamaz olması gerekirdi. Değilse, nedir? Şu an daha net olarak ortaya çıktığı gibi, Kürdistan için nispeten özgül, batı için özgül taktikler toplamı üzerinden yürümenin, eşbiçimli yürüyüş için zemininin artık eskiden olduğu kadar –vardıysa eğer– uygun olmadığının anlaşılması gerekebilir.
Faşizmle mücadelenin söylem ve ihtiyaçları her zaman sömürgeciliğe karşı mücadelenin söylem ve ihtiyaçlarıyla örtüşmeyebilir. Bunlar arasında bir denge kurmaya ihtiyaç var. Ve nihayet, HDP’nin bir asli gücü, kendisini kurmuş olduğu bir tarihsel alan var. Bu da Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş paradigmasının dışladığı, içermediği bütün kesimler, ama bilhassa Kürt halkının özgürlük ve sömürgecilikten kurtuluş mücadelesi dinamiğidir. Buradaki onayı korumak HDP için tıpkı kalbi korumak gibidir. Benzetme caizse kalbi korumayınca beynin ne kadar iyi çalıştığının önemi kalmayabilir. O nedenle, mutlaka bu aidiyetin sürekli olarak tahkim edilmesi ve bütün öteki katkıların, katılımların, paylaşımların da bu sahici varlığa tekabül etmesi gerekir.
SINIF MÜCADELESİ – DEMOKRATİK HAKLAR MÜCADELESİ BAĞI
HDP’nin şimdi kazanmış olduğu geniş onayın Kürt meselesinin eski önemini kaybetmiş olması veya aslında artık eskisi kadar önemsenmemesi gerektiği şeklindeki sathi ve aldatıcı yorumlara icabet etmekten kaçınılması gerektiğine işaret etmek isterim. HDP’nin kendisini meydana getiren çokluğun her bir unsurunun hak ve gücünü koruyabilecek şekilde yapmakla yükümlü olduğu bütün düzenlemeleri gerçekleştirme zorunluluğu var. Bu zorunluluğun gerçekleşmesi eğer daha özerk yapıları ya da başka örgütsel biçimler ihdasını gerektiriyorsa öyle olabilir. Önemli olan halkın hareketi ve özdeneyimidir. Eldeki yapılar buna uygun değilse uygun hale getirilir.
Velhasıl yeni dönem, yeni zemin HDP bakımından, örgütün tamamının bu yeni zeminlere intibak etmesini, bunun için gereken bütün yeni örgütsel zeminlerin inşasında başı çekmeyi, elbette bunun için sorun alanlarını görüp çözümleriyle birlikte toplumun karşısına çıkmayı, sonuç olarak radikal demokrasi perspektifine her zamankinden daha çok bağlı kalmayı gerektiriyor. Sınıf mücadelesi ile demokratik haklar mücadelesi arasındaki bağın çok daha görünür olabileceği bir döneme doğru gidiyoruz. Büyük bir iktisadi yıkımın yaklaşmakta olduğuna dair pek çok işaret birikti. HDP bugün çok daha dezavantajlı bir konumda, fakat çok daha görünür bir biçimde demokratik mücadele alanının en önünde mümtaz bir yer edindi. Ama bunun da HDP’nin önüne çok büyük mesuliyetler ve riskler getirdiği apaçık. Şimdi Lenin’in sıkça başvurduğu bir özdeyişi hatırlamanın tam zamanı: “Çok verilenden çok istenir!”
Express, sayı 165, Temmuz-Ağustos 2018